-- Phần 1 --


Lớn lên tôi mới biết cô Xuyến chẳng liên-hệ huyết-thống gì với gia-đình tôi cả. Sở dĩ tôi gọi là cô, bởi nghe Bố, Mẹ tôi gọi như vậy. Giả tỉ như khi cần sang nhà cô Xuyến mượn vật gì, Mẹ tôi thường nói:" Con chạy sang nhà cô Xuyến..."
Nhà tôi cách nhà cô Xuyến bằng hàng rào hoa Quỳ. Cây hoa Quỳ mọc rất nhanh và sinh-sôi nẩy nở rất chóng, lại cho lá rất nhiều. Vì vậy những bụi của chúng rất rậm-rạp, cành lá đan vào nhau có thể che được nắng, tránh được mưa. người đi bên ngoài không thể thấy được nếu có người núp trong bụi. Cả hai nhà đều hướng mặt ra đường, được ngăn bằng hàng tre tươi bốn mùa xanh um. Lại có cổng chống lên vào ban ngay, sập xuống ban đêm. Vì vậy muốn sang nhà cô Xuyến, tôi thường chui qua hàng rào hoa Quỳ như là lối tắt để khỏi phải đi ra ngõ trước, rồi lại phải qua cổng chống của nhà cô mới có thể để vào nhà cô được.

Vì thuộc miền quê, nên chung quanh mỗi nhà đều có vườn trồng ít loại cây ăn trái. Bởi vậy, trước khi kiếm chỗ chui qua hàng rào hoa quỳ, tôi phải đi qua vườn cây. Cho đến khi sang đất nhà cô Xuyến, tôi còn phải lần theo con đường nhỏ trong vườn nhà cô, rồi lên tiếng gọi. Khi thấy bóng cô thấp-thoáng ngoài hiên, tôi hét lớn những điều Mẹ tôi dặn.
Cô Xuyến trắng-trẻo, khuôn mặt bầu-bĩnh, tóc mượt như nhung, dài quá lưng quần. Đôi mắt cô rất đẹp, lúc nào cũng mơ-màng. Cô không nhai trầu như tục lệ làng tôi thuở đó, nhưng môi cô lúc nào cũng đỏ như son. Dĩ nhiên, thuở 12 tuổi làm gì tôi biết được cô đẹp như thế nào và biết được mắt cô mơ-màng làm sao cùng môi cô ươn-ướt giống như son hay không? Chẳng qua, tôi loáng thoáng nghe những người lớn nói với nhau như vậy.

Cô mồ-côi cha mẹ, trong nạn đói năm Ất Dậu. Vì vậy, bà Lĩnh là Dì đem về nuôi-nấng. Cho đến bây giờ tôi cũng không biết tên thật của bà Lĩnh là gì? Bởi làng tôi thường gọi tên người con đầu thay cho tên bố, mẹ. Vì bà có người con trai tên Lĩnh. Có thể nhà bà Lĩnh khá nhất trong xóm, vì là nhà gạch, lợp ngói lại có sân gạch trước nhà để phơi lúa, phơi khoai hoặc các thứ đậu. Một góa phụ với người con trai mà có cơ-ngơi cùng lợi-tức như vậy, phải kể thuộc loại giầu có ở miền trung rồi. Đã vậy, bà Lĩnh còn cho vay nợ lãi nữa ! Chỉ tiền lãi bà cho vay đã đủ mẹ con bà chân chẳng lấm bùn, tay không bị thấm nước rồi.

Mang tiếng là người bảo-bọc cháu, nhưng cô Xuyến chỉ là đứa ở không công. Ngoài việc làm trong nhà. Từ lo cơm nước, giặt quần áo đến mang những trái cây trong vườn đến chợ bán, cô Xuyến phải đi thu tiền nợ khi đến kỳ-hạn. Chuyện này mới nghe qua tưởng là việc dễ, nhưng không đơn-giản chút nào? Trước khi đi, bà Lĩnh đã dặn đi, nói lại là bằng cách nào cũng phải đòi cho bằng được số tiền vốn lẫn tiền lãi. Đã mấy lần cô Xuyến không thể đòi được nợ là đã bao lần bà Lĩnh riếc-móc, xỉ-vả thiếu điều cô Xuyến muốn bỏ đi, dù cho phải làm kẻ hành-khất nơi đất khách quê-người. Mà những lần chửi bới như vậy, bà Lĩnh bắt ghế ngồi trước sân gạch, gần cổng chống ngoài ngỏ. Giọng bà oang-oang khiến cả xóm đều nghe. Cũng có thể bà lấy tiếng chửi cô Xuyến để nhắn-nhe người bị nợ và cũng có thể bà khoe-khoang sự giầu có của bà chăng?

Một điều lạ là, trong làng ai cũng biết bà cay-cú, nói càn, nói hỗn, nhưng ai cũng đến năn-nỉ, lạy-lục mượn nợ của bà cho bằng được. Và hình như chưa ai chạy nợ được với bà. Có kẹt hoặc túng bấn lắm, thì cũng phải chạy đầu nọ, vá đầu kia trả cả vốn lẫn lãi cho bà. Vì đến ngày hẹn, bà mang manh chiếu đến trước nhà con nợ. Nếu trả thì mọi chuyện đều êm-xuôi, vui-vẻ và bà còn nhắc nhở cho mượn thêm! Ngược lại, bà nằm thẳng cẳng trước cửa nhà, trùm manh chiếu rách... Rồi bà réo tên con nợ ra, bà kể lể từ đời ông, đời cha không thiếu một điều gì. Nhiều người thấy bà làm quá, đã thượng cẳng tay, hạ cẳng chân với bà...! Thì lại chỉ mua thêm khốn-khổ cho bản thân và gia-đình ? Vì ngoài tiền nợ và lãi của bà, có giấy trắng, mực đen... lại còn thêm tiền đả thương bà nữa. Cứ vậy, làng xã "gông" đầu người ấy lại... chỉ có nước bán nhà, bán đất để chạy-chọt, lo-lót. Vì vậy bà Lĩnh càng tác-oai, tác-quái mà không ai làm được gì bà? Và lại, bà có làm thiệt-hại ai điều gì đâu. Nợ của bà thì bà đòi, không trả cho bà thì bà la, bà chửi là đúng rồi. Hơn nữa, chính những người đó đến lậy-lục, năn-nỉ bà kia mà !

-- Phần 2 --


Sống trong một gia-đình bị làng xóm đàm-tiếu như thế, khi chưa hiểu biết thì có thể, nhưng khi đã trưởng thành thì cô Xuyến cảm thấy khó chịu lắm. Bởi vì những thiếu nữ đồng tuổi cũng lánh xa cô Xuyến. Mà chính bà Lĩnh cũng không muốn cô Xuyến bước ra khỏi cổng chống để đánh bạn với ai! Vi vậy, tôi là đứa bé lại được cô kể lể và khóc than cho số-phận .